توزیع شکل‌های مختلف فسفر در برخی خاک‌های استان آذربایجان شرقی و رابطة آن با برخی ویژگی‌های خاک

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی سابق کارشناسی ارشد گروه علوم خاک دانشکدة کشاورزی دانشگاه تبریز

2 استادیار گروه علوم خاک دانشکدة کشاورزی دانشگاه تبریز

3 دانشیارگروه علوم خاک دانشکدة کشاورزی دانشگاه تبریز

چکیده

شناخت شکل‌های مختلف فسفر در خاک برای ارزیابی وضعیت فسفر و نیز حاصلخیزی خاک و تغذیة گیاه اطلاعات مفیدی در اختیار می‌گذارد. برای اطلاع از چگونگی توزیع شکل‌های‌معدنی و آلی‌ فسفر تعیین همبستگی بین این شکل‌ها با ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی خاک و ایجاد معادله‌هایی برای پیش‌بینی شکل‌های فسفر با بهره‌گیری از ویژگی‌های خاک در خاک‌های آهکی استان آذربایجان شرقی بیست نمونه خاک سطحی ‌از مناطق عمدة کشاورزی استان انتخاب و فسفر کل و قابل جذب و شکل‌های معدنی و آلی فسفر آن‌ها اندازه‌گیری شد. نتایج نشان داد فسفر کل خاک‌ها بین 534 و 4/1061 میلی‌گرم بر کیلوگرم متغیر بود. به‌طور میانگین فسفر معدنی 79 درصد و فسفر آلی 21 درصد از فسفر کل خاک را تشکیل می‌داد. فسفات‌های کلسیم شکل غالب فسفر معدنی بودند. مقدار شکل‌های معدنی فسفر به‌ترتیب آپاتیت (Ca10-P) > اکتاکلسیم فسفات (Ca8-P) > فسفات آلومینیوم (Al-P) > فسفات آهن (Fe-P) > دی‌کلسیم فسفات (Ca2-P) بود. مقدار شکل‌های آلی فسفر نیز به‌ترتیب فسفر آلی نسبتاً ناپایدار (MLOP) > فسفر آلی ناپایدار (LOP) > فسفر آلی پایدار (NLOP) بود. کربنات کلسیم معادل خاک با اکتاکلسیم فسفات و فسفات آهن، pH با اکتاکلسیم فسفات و فسفات آهن و فسفر قابل جذب، و درصد کربن آلی با فسفر آلی نسبتاً ناپایدار و پایدار همبستگی‌های معناداری نشان داد. مجموع فسفات‌های کلسیم و فسفر آلی کل رابطه‌ای معنادار با کربن آلی خاک داشت. همچنین همبستگی فسفر معدنی کل و مجموع انواع فسفات‌های کلسیم با کربنات کلسیم معادل معنادار بود. از میان شکل‌های معدنی و آلی فسفر، Ca2-P بالاترین ضریب همبستگی را با فسفر قابل جذب داشت. بین شکل‌های مختلف فسفر همبستگی‌های معناداری مشاهده شد که احتمالاً بیانگر رابطه‌ای پویا بین آن‌ها در خاک است. تحلیل رگرسیونی چند‌گانه نشان داد درصد کربنات کلسیم معادل احتمالاً بر توزیع شکل‌های فسفر در خاک‌های بررسی‌شده مؤثر است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Phosphorus Fractions of Selected Calcareous Soils of Eastern Azerbaijan Province and Their Relationships with Some Soil Characteristics

نویسندگان [English]

  • Nasim Heidari 1
  • Adel Reyhani Tabar 2
  • Nosratollah Najafi 3
  • Shahin Oustan 3
1 Former Graduated Student, Faculty of Agriculture, University of Tabriz
2 Assistant Professor, Faculty of Agriculture, University of Tabriz
3 Associated Professors, Faculty of Agriculture, University of Tabriz
چکیده [English]

Information about forms of phosphorus (P) is important for the evaluation of P status in soil and also understanding of the soil fertility and plant nutrition. To obtain such information and to determine the relationship between the P forms from soil characteristics, amount of different organic and inorganic P forms of 20 soil composite samples of Eastern Azerbaijan Province, Iran were determined by sequential fractionation method. According to the results, the amount of total P in soils ranged from 534 to 1061 mg kg-1 with an average of 771.3 mg kg-1. Inorganic P concentrations was as follows: Apatite (Ca10-P) > octacalcium phosphate (Ca8-P) > aluminum phosphate (Al-P) > iron phosphate (Fe-P) > dicalcium phosphate (Ca2-P). Organic phosphorus concentrations was as follows: Moderately labile organic P (MLOP) > labile organic P (LOP) > Non labile organic P (NLOP). Results showed that calcium carbonate equivalent (CCE) with octacalcium phosphate and iron phosphate, pH with octacalcium P, iron phosphate, available phosphorus and organic carbon with moderately labile and non- labile organic P had significant correlations. Total calcium and total organic P had significant relationships with organic carbon. Total calcium phosphate and total inorganic P also showed significant correlations with the calcium carbonate equivalent. Ca2-P, Ca8-P, Fe-P, Al-P, LOP and MLOP had positive and significant relationship with the available-p, and between different forms of phosphorus Ca2-p had highly significant correlation with available phosphorus. Also, significant correlations were obtained between various types of phosphorus, which is presumably a reflection dynamic relationship between them in the soil. Regression analysis showed that calcium carbonate equivalent presumably is an important effective soil characteristic on distribution of P forms in studied soils.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Calcareous soils
  • Eastern Azerbaijan
  • Phosphorus
  • sequential fractionation