بررسی تغییرات مکانی و پهنه‌بندی شوری اراضی کشاورزی جنوب تهران با استفاده از کریجینگ و GIS

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد گروه خاک‌شناسی دانشکدة علوم کشاورزی دانشگاه شاهد

2 استادیار گروه خاک‌شناسی دانشکدة علوم کشاورزی دانشگاه شاهد

چکیده

استفاده از آب‌های با کیفیت نامناسب در اراضی کشاورزی جنوب تهران خطر افزایش شوری این اراضی را افزایش داده و کشت انواع محصولات باغبانی و زراعی را با مشکل مواجه ساخته است. این تحقیق به‌منظور بررسی وضعیت شوری در بخشی از اراضی جنوب تهران و تهیة نقشة پراکنش آن انجام شد تا ضمن تهیة نقشة شوری خاک و شناسایی نواحی شور و غیر شور بتوان برای مدیریت و انتخاب نوع محصول تصمیم گرفت. منطقة مطالعه‌شدۀ زمینی به وسعت 20000 هکتار از اراضی کشاورزی جنوب تهران در حد فاصل بزرگ‌راه‌های آزادگان و تهران‌ـ ساوه و تهران‌ـ قم است. برای تهیة نقشة شوری خاک، به صورت شبکة منظم 1000 در 1000 متر در 196 نقطه از عمق صفر تا 30 سانتی‌متر سطح خاک نمونه‌برداری انجام شد. هدایت الکتریکی عصارة اشباع خاک (ECe) اندازه‌گیری و تجزیه و تحلیل داده‌ها و تهیة نقشة شوری خاک با استفاده از سامانة اطلاعات جغرافیایی (GIS) و روش درون‌یابی کریجینگ انجام شد. نتایج نشان داد هدایت الکتریکی عصارة اشباع منطقة مطالعه‌شده بین 2/0 تا 14 دسی‌زیمنس بر متر متغیر است. بر اساس نقشة شوری خاک، خاک‌های مطالعه‌شده در چهار محدودة شوری 0 تا 2 و 2 تا 4 و 4 تا 8 و 8 تا 16 دسی‌زیمنس بر متر و سهم هر یک از آن‌ها به‌ترتیب 4/30 و 4/42 و 6/22 و 5/4 درصد از کل مساحت مطالعه‌شده است. همچنین بهترین مدل برازش داده‌شده مدل نمایی بود. دامنة تأثیر در این مطالعه 1130 متر به‌دست آمد. با توجه به اینکه آستانة بسیاری از محصولات صیفی و سبزی در شوری کمتر از 4 دسی‌زیمنس بر متر است، افزایش شوری منطقة جنوب تهران به سمت شوری بیشتر از 4 دسی‌زیمنس بر متر نگران‌کننده است. مطالعات نشان داد خاک‌های منطقه به‌علت تفاوت در عمق آب زیرزمینی و پستی و بلندی اراضی و استفاده از آب با کیفیت نامناسب چاه‌های کم‌عمق و رودخانه و فاضلاب جهت آبیاری مزارع تحت تأثیر شوری است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Study of spatial variability and mapping of soil salinity in agricultural lands using kriging and GIS in south of Tehran

نویسندگان [English]

  • Fatemeh Yazdani Nejhad 1
  • Hossein Torabi 2
1 M.Sc. Student, Shahed University, Faculty of Agricultural Sciences, Department of Soil Science, Iran
2 Assistance Prof., Shahed University, Faculty of Agricultural Sciences, Department of Soil Science, Iran
چکیده [English]

Using low quality water on agricultural lands in South of Tehran has increased the risk of soil salinity and created problems for some agricultural crops. This study was carried out to determine of soil salinity distribution and to produce salinity map. The mapping of salinity can also identify the saline and non-saline regions that are very effective for land management and choosing kind of crops that are suitable. The study area is located in 20000 ha of lands in South of Tehran between expressways of Azadegan, Tehran- Qom and Tehran- Saveh. In order the soil salinity mapping, 196 surface soil samples (0-30cm) were taken from a regular grid of 1000×1000m. The electrical conductivity of saturated soil extract (ECe) was measured. Data analysis and soil salinity mapping has been done by GIS and kriging interpolation method. The results showed that ECe varies between 0.2-14dS/m. Based on the soil salinity map, ECe of 0-2, 2-4, 4-8 and 8-16dS/m have covered 30.41, 42.44, 22.63, and 4.52 percent of the total area, respectively. The best model was fitted the exponential which has been achieved with a range of 1130 meter. Considering the threshold of salinity for many vegetable crops is less than 4 dS/m, thus increasing salinity to more than 4dS/m is worrying. The results showed that the soils of study area, due to differences in the depth of groundwater, relief, using low quality water in shallow wells, river, sewage water for irrigation, were affected on soil salinity.

کلیدواژه‌ها [English]

  • agricultural lands in South of Tehran
  • GIS
  • Kriging
  • Mapping
  • salinity