تعیین اجزای شاخص بهره‌وری آب تحت مدیریت تک‌آبیاری و تاریخ کاشت برای ارقام جو دیم

نویسنده

استادیار، مرکز تحقیقات کشاورزی استان سمنان

چکیده

تعیین و ارزیابی اجزای بهره‌وری آب برای دو رقم جو دیم تحت شرایط زمان و میزان تخصیص تک‌آبیاری و تاریخ کاشت راه را برای کشت سودآور این محصول هموار کرده و میزان تأثیرپذیری آن در اثر تغییرات پراکنش بارش را تعدیل خواهد کرد. بدین منظور و با هدف تعیین اجزای شاخص بهره‌وری آب، تحقیقی بر پایه طرح آماری بلوک‌های کامل تصادفی به صورت اسپلیت اسپلیت پلات در سه تکرار و به مدت دو سال زراعی در ایستگاه تحقیقات کشاورزی دیم، مراغه به اجراء در‌آمد. سه تاریخ کاشت و پنج مدیریت تخصیص تک‌‌آبیاری بر روی دو رقم جو دیم مورد مطالعه قرار گرفت. اجزای شاخص‌‎های بهره‌وری آب شامل بهره‌وری بارش، بهره‌وری آب آبیاری و بهره‌وری کل آب کاربردی (مجموع تک‌آبیاری و بارش) تحت شرایط و تیمارهای ذکر شده تعیین گردید. تغییرات حدود و مقدار بهره‌وری بارش ناشی از زمان و میزان تک‌آبیاری در تولید دانه، کاه و کلش و بیوماس ارقام جو و نیز مزیت‌های نسبی هر یک بررسی شد. بر اساس شاخص بهره‌وری بارش، تاریخ کشت زود برای جو محل تردید بوده و آبیاری بهاره با تأمین 100% کمبود از ظرفیت زراعی نیز توجیه ندارد. اثربخشی تیمار آبیاری 100 میلی‌متر تاریخ کاشت زود، بیشتر روی افزایش کاه و کلش است و نسبت به دیگر زمان‌های کشت اثر کم‎تری روی افزایش دانه دارد. بر اساس نتایج به دست آمده، تیمار 100 میلی‌متر تک‌آبیاری زمان کاشت، با دارا بودن شاخص بهره‌وری کل آب کاربردی برابر با 7/8 و 9/8 کیلوگرم بر میلی‌متر و بهره‌وری آب آبیاری برابر با 4/37 و 5/38 کیلوگرم بر میلی‌متر به ترتیب برای رقم V2 (آبیدر) و لاین V2 (Dayton) مطلوب‌ترین تیمار زمان کاشت محسوب می‌‌شود و تیمار فقط یک مرتبه آبیاری بهاره با تأمین 50% کمبود از ظرفیت زراعی نیز با دارا بودن شاخص بهره‌وری کل آب کاربردی برابر با 6/5 و 8/5 کیلوگرم بر میلی‌متر و بهره‌وری آب آبیاری برابر با 9/58 و 5/60 کیلوگرم بر میلی‌متر به ترتیب برای لاین‌‌های V1 و V2 مطلوب‌ترین تیمار آبیاری محدود بهاره محسوب می‎شود. از لحاظ مقایسه دو رقم نیز نشان داده شد که بهره‌وری بارش برای لاین V2 در هر سه تاریخ کاشت برابر 2/3 کیلوگرم بر میلی‌متر به دست آمد که حدود 10 درصد بیشتر از رقم آبیدر بوده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Determination of Water Productivity Indices under Sowing Date and Single Irrigation Management for Two Rainfed Barley Varieties

نویسنده [English]

  • Alireza Tavakoli
چکیده [English]

The main objective in production of any rainfed crop, including barley farming is to increase water productivity along with stability in the production of the rainfed crop through improvement of the agronomic management including limited Single Irrigation (SI) and Sowing Date (SD). In order to determine optimal SI management and limited water allocation scenarios, a field experiment was conducted as split-split plot (Randomized Complete Block Design, RCBD) of three replications during two crop seasons, 2004-2006 for two advanced rainfed barley varieties at the main station of Dryland Agricultural Research Institute (DARI) in Maragheh county. The treatments included three SD, five SI scenarios and two rainfed barley varieties (V1=Abidar, V2=Dayton). Amounts and ranges of Rain Water Productivity (RWP), irrigation water productivity (IWP), and total water productivity (TWP) in producing grain, straw and biomass yields, were used to determine optimal program of single irrigation scenarios. Early sowing date for rainfed barley and heavy spring irrigation (100% depletion of available water at root zone) exerted no significant effect on rain water productivity. Early heavy irrigation (100 mm) increased straw. The results revealed that, 100mm-SI at planting time, total water productivity increased up to 8.7 and 8.9 kg.mm-1 for V1 and V2, respectively and also irrigation water productivity increased by 37.4 and 38.5 kg.mm-1 for V1 and V2, respectively. One time limited spring irrigation (50% depletion of available water at root zone) in spring and during the heading to flowering stage, exerted significant effects on yield and increased TWP to 5.6 and 5.8 kg.mm-1 for V1 and V2, respectively. It also increased IWP up to 58.9 and 60.5 kg.mm-1 for V1 and V2, respectively. A comparison of the two rainfed barley varieties, showed that, rain water productivity of Dayton cultivar was equal to 3.2 kg.mm-1, 10 percent more than that of Abidar rain water productivity.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Barley varieties
  • rainfed
  • single irrigation
  • Sowing date
  • Water Productivity