تحلیل الگوی توالی دبی جریان ماهانه با استفاده از روش آنالیز توانی در تعدادی از ایستگاه‌های هیدرومتری استان مازندران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه مرتع و آبخیزداری، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه محقق اردبیلی

2 دانشجوی کارشناسی‌ارشد مهندسی آبخیزداری، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه محقق اردبیلی

3 دانشجوی دکتری علوم و مهندسی آبخیزداری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

ارزیابی دوره‌های خشک و مرطوب هیدرولوژیک به‌عنوان ضرورت و مبنای اولیه برنامه‌ریزی و مدیریت منابع آب می‌باشد که نیازمند درک و مطالعه وقوع خشکسالی‌ها است. هدف از این پژوهش استفاده از روش آنالیز توانی (Power Laws Analysis) و تحلیل الگوهای دوره‌های کم‌آبی و پرآبی جریان رودخانه‌ای در تعدادی از ایستگاه‌های استان مازندران می‌باشد. بدین منظور، خصوصیات دوره‌های کم‌آبی و پرآبی در سری‌های زمانی دبی ماهانه در 26 ایستگاه هیدرومتری استان مازندران طی دوره آماری 36 ساله مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. در همین راستا میانگین ماهانه دبی، حد آستانه و نیز شروع و پایان دوره‌های کم‌آبی و پرآبی محاسبه و سپس تعداد دنباله‌ها در توالی وقوع دوره‌های کم‌آبی و پرآبی در دوره‌های 1 تا 41 ماهه مشخص گردید. نتایج نشان داد که بین شدت وقوع و تداوم دوره‌های کم‌آبی و پرآبی رابطه مستقیم وجود دارد. کم‌ترین شدت دوره‌های کم‌آبی و پرآبی مربوط به ایستگاه‌های پلور و هنیسک به‌ترتیب با مقادیر شیب خط 87/0- و 29/1- در جنوب‌غربی و غرب استان می‌باشند. براساس نتایج، بیش‌ترین تداوم جریان با مقادیر 09/122 و 89/145 برای دوره‌های‌ کم‌آبی و پرآبی در ایستگاه قرآن‌تالار در مرکز استان به‌وقوع پیوسته است. به‌عبارتی می‌توان گفت که ایستگاه‌های واقع در سرشاخه اصلی جنوب‌شرقی و مرکز مازندران دارای تداوم جریان کم‌آبی و پرآبی بیش‌تری در مقایسه با سایر ایستگاه‌ها هستند. نزدیکی ابر نقاط به خط مستقیم و خطوط نزدیک یا موازی بدون تقاطع در استان مازندران بیان‌گر وجود رژیم همگن دوره‌های کم‌آبی و پرآبی بوده و تغییرات قابل ملاحظه زمانی در آن‌ها چندان مشاهده نمی‌شود. در این خصوص می‌توان بر قابلیت استخراج الگوی تناوب دبی ماهانه و تداوم آن براساس روش آنالیز توانی اشاره نمود. نتایج می‌تواند در تعیین مناطق با تداوم بالای خشکسالی جریان و نیز وقوع خشکسالی‌های شدید و برنامه‌ریزی مدیریت منابع آب سطحی مورد استفاده قرار گیرد. 

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Analysis of Monthly Flow Discharge Occurrence Pattern using Power Laws Analysis in Some Hydrometric Stations of Mazandaran Province

نویسندگان [English]

  • Raoof Mostafazadeh 1
  • Khadijeh Haji 2
  • Mohsen Zabihi 3
1 Professor (Assistant) Department of Rangeland and Watershed Management, Faculty of Agricultural and Natural Resources University of Mohaghegh Ardabili
2 M.Sc. student of Watershed Management Engineering, Faculty of Agriculture and Natural Resources, University of Mohaghegh Ardabili
3 PhD Student, Department of Watershed Management Engineering, Faculty of Natural Resources, Tarbiat Modares University
چکیده [English]

The assessment of hydrologic wet and dry periods is the primary and necessary basis of water resources management and planning, which needs to be studied and understood in the case of drought occurrence. The aim of this study is the use of Power Law Analysis and analyzing wet and dry periods’ patterns of river flow in a number of gauge stations of Mazandaran province. With this purpose, the wet and dry periods of monthly discharge time series in 26 hydrometric stations have been analyzed through a 36-year study period. Therefore, the average monthly discharge, the threshold limit and the starting and ending of the wet and dry spells were calculated and then the number of wet and dry spells’ occurrence sequences from 1 to 41 months were determined. The research results showed that there were a straight relationship between the severity and the duration of dry and wet spells. The minimum severity of dry and wet spells were observed in Polur and Hanisk stations with the linear slope of -0.87 and -1.29 in southwest and western parts of the Mazandaran province. The maximum flow duration for dry and wet periods (122.09 and 145.89) were identified in Qoran Talar station at the center of the study area. In other words, the stations in the main branches of the southeast and center of Mazandaran province had dry and wet flow durations more than the other studied stations. The proximity of scatter plots to the straight line or parallel lines without intersection in the study area represented a homogeneous regime of dry and wet periods and significant changes with time were not observed. In this regard, it can be noted that the periodic pattern of monthly discharge and its duration can be determined using the Power Law Analysis method. The results of this study can be used to determine the susceptible areas with long durations of hydrological droughts, and also to determine the intensity of occurred droughts  for better planning the surface water resources.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Power laws analysis
  • Flow duration
  • Threshold level
  • Flow wet and dry spells
  • Drought intensity

مراجع

Abdulmalek, A., Asheikh, A. and Tarawneh, Q.Y. (2013) An analysis of dry spells patterns intensity and duration in Saudi Arabia. Middle-East Journal of Scientific Research, 13(3): 314-327.
Anagnostopoulou, Ch., Maheras, P., Karacostas, T. and Vafiadis, M. (2003). Spatial and temporal analysis of dry spells in Greece. Journal of Theoretical and Applied Climatology, 57: 165-179.
Bazuhair, S.A., Gohani, A. and Sen, Z. (1997). Determination of monthly wet and dry periods in Saudi Arabia. International Journal of Climatology, 17: 303-311.
Benjamin, L.H. and Saunders, A. (2002). A drought climatology for Europe International. Journal of Climatology, 22: 1571-1592.
Bordi, I., Fraedrich, K., Jiang, J. and Sutera, A. (2004). Spatio-temporal variability of dry and wet periods in eastern China. Journal of Theoretical and Applied Climatology, 79(1-2): 81-91.
Caloiero, T., Sirangelo, B., Coscarelli, R. and Ferrari, E. (2016). An analysis of the occurrence probabilities of wet and dry periods through a stochastic monthly rainfall model. Water, 8(39):1 21.
Cindric, K., Pasaric, Z. and Gajic-Capka, M. (2010). Spatial and temporal analysis of dry spells in Croatia. Theoretical and Applied Climatology, 102(1-2): 171-184.
Clauset, A., Shalizi, C.R., and Newman, M.E.J. (2009). Power-law distributions in empirical data, Society for Industrial and Applied Mathematics, 51(4): 661-703.
Esfandyari, F., Mostafazadeh, R., and Faghezadeh, P. (2016) Comparison of Temporal Variations in Monthly Discharge and Sediment Load in Some Rivers of West Azerbaijan Province. Quantitative Geomorphological Researche, 5(2):53-65. (In Farsi)
Eskandari-Damaneh, H., Zehtabian, Gh.R., Khosravi, H. and Azareh, A. (2015). Analysis of temporal and spatial relationship between meteorological and hydrological drought in Tehran province. Geographical Data (SEPEHR), 24(96): 113-120. (In Farsi)
Farajzadeh, M. and Ahmadian, K. (2014). Temporal and spatial analysis of drought with use of SPI index in Iran. Natural Environmental Hazards, 3(4): 1-16. (In Farsi)
Ghavidel-Rahimi, Y. (2004). The application of rainfall based criteria in studying of drought and wet years (Case study: East Azarbaijan province). Pajouhesh & Sazandegi, 65: 47-56. (In Farsi)
Herbst, P.H., Bredenkamp, D.B., and Barker, H.M.G. (1966). A technique for the evaluation of drought from rainfall data, Journal of Hydrology, 4: 264-272.
Hisdal, H. and Tallaksen, L.M. (2003). Estimation of regional meteorological and hydrological drought characteristics: a Case study for Denmark. Journal of Hydrology, 281: 230-247.
Kadioghlu, M. and Sen, Z. (1998). Power-law relationship in describing temporal and spatial precipitation pattern in Turkey. Journal of Theoretical and Applied Climatology, 59: 93-106.
Kao, Sh., Govindaraju, R.S. and Niyogi, D. (2009). A spatio-temporal drought analysis for the Midwestern US. World Environmental and Water Resources Congress, Great Rivers. American Society of Civil Engineers, ASCE, 4654-4663.
Karimi, M., Shahedi, K. and Byzedi, M. (2015). Analysis of hydrological drought using constant threshold level method (Case study: Karkheh river basin, Iran). Journal of Watershed Management Research, 6(11): 59-72. (In Farsi)
Khosravei, M. and Akbarei, M. (2009). A study characteristic of khorasan-south province drought climatology. Geography and Development, 7(14): 51-68. (In Farsi)
Mirakbari, M. and Ganji, A. (2012). A bivariatie analysis of meteorological drought duration and severity (case study: Kermnashah province). Iran Water Research Journal, 6(11): 17-25. (In Farsi)
Mishra, A.K. and Singh, V.P. (2010). A review of drought concepts. Journal of Hydrology, 39: 202-216.
Morán-Tejeda, E., López-Moreno, J.I., Ceballos-Barbancho, A. and Vicente-Serrano, S.M. (2011). River regimes and recent hydrological changes in the Duero basin (Spain). Journal of Hydrology, 404: 241-258.
Mostafazadeh, R., Vafakhah, M. and Zabihi, M. (2016). Analysis of monthly wet and dry spell occurrence by using power laws in Golestan province, Iran. Ecohydrology, 2( 4): 429-443. (In Farsi)
Riebsame, W.E., Changnon, S.A. and Karl, T.R. (1991). Drought and natural resource management in the united states: impacts and implications of the 1987–1989 drought. Westview Press, Boulder, CO, p 174.
Samiei, M. and Telouri, A.A.R. (2008). Investigation of hydrologic drought severity and duration at Tehran fars province watersheds. Pajouhesh &Sazandegi, 21(2-79): 21-27. (In Farsi)
Sen, Z. (2008). Wadi hydrology. CRC Press, Taylor and Francis Group, p 347.
Shahrokh-Vandi, S.M., Lashanizand, M. and Khakpour, M. (2009). A survey of hydrological droughts and its relationship with precipitation in the basins of Khorramabad rivers. Environmental Based Territorial Planning (Amayesh), 2(6):140-155. (In Farsi)
Sushama, L., Khaliq, N. and Laprise, R. (2010). Dry spell characteristics over Canada in a changing climate as simulated by the Canadian RCM. Global and Planetary Change, 74(1):1-14.
Tallaksen, L.M., Hisdal, H. and Van Lanen, H.A.J. (2009). Space-time modelling of catchment scale drought characteristics in the UK. Journal of Hydrology, 375: 363-372.
Zolina, O., Simmer, C., Belyaev, K., Gulev, S.K. and Koltermann, P. (2013). Changes in the duration of European wet and dry spells during the last 60 years. Journal of Climate, 26: 2022-2047.
تحقیقات آب و خاک ایران
دوره 48، شماره 5
بهمن و اسفند
بهمن 1396
صفحه 1073-1085

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار