ارزیابی کارایی پلی‌اکریل‌آمید (PAM) در افزایش پایداری خاکدانه‌ و کاهش فرسایش خاک‌های مارنی اراضی شیب‌دار استان زنجان

نویسندگان

چکیده

هدف از انجام این تحقیق بررسی تأثیر مقادیر بهینه پلی‌اکریل‌آمید در تثبیت شیب‌های ناپادار است. تپه‌های ناپایدار اگر بدون عملیات حفاظتی مناسب تحت کشت و زرع قرار گیرند، صدمات جبران ناپذیری به کشاورزی منطقه در اثر تخریب خاک و کاهش توان تولید وارد می‌شود. آزمایش‌ها بر روی خاک‌های نمونه‌برداری شده از تپه‌های مارنی (دارای بافت رسی) بخش سرچم استان زنجان و با استفاده از تشتکی شیب‌پذیر به ابعاد 1×1 متر (قابل تنظیم از صفر تا 50 درصد) و با استفاده از یک شبیه‌ساز باران با نازل جارویی در آزمایشگاه حفاظت خاک مؤسسة تحقیقات جنگلها و مراتع کشور انجام گرفت. تمام تیمارها به منظور بررسی تأثیر آنها در میزان فرسایش و رسوب در سه شدت بارندگی (25، 50 و 75 میلیمتر بر ساعت) و نیز در چهار شیب نسبتاً تند (15، 20، 25 و 30 درصد) مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج این بررسی نشان داد که استفاده از پلی‌اکریل‌آمید در شیب‌های تند تأثیر چندانی در کاهش رواناب و پاشمان هوایی ذرات به سمت پایین شیب نداشت، در حالی که استفاده از آن کارآیی نسبتاً زیادی در کاهش رسوب تولیدی داشت. مقاومت برشی سطح خاک داخل فلوم نیز با اضافه کردن پلی‌اکریل‌آمید به خاک در اثر افزایش پایداری خاکدانه‌ها افزایش یافت. همچنین نتایج حاصل از اندازه‌گیری شاخص پایداری خاکدانه‌ و میانگین وزنی قطر نشان داد که می‌توان با تیمار خاک‌ توسط پلی‌اکریل‌آمید در اثر بهبود خواص فیزیکی آن تشکیل سله سطحی را کاهش داد. برخی از پارامتر‌های مؤثر در فرسایش خاک‌های تیمار شده با پلی‌اکریل‌آمید نیز توسط مدل رگرسیون خطی چند متغیره مورد پیش‌بینی قرار گرفت. در نهایت به علت کوتاه بودن دوام پلی‌اکریل‌آمید با توجه به صرفه اقتصادی آن پیشنهاد می‌شود که آن را به صورت تقسیط و بعد از وقوع بارندگی‌های اصلی به کار برد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Evaluation of Polyacrylamide (PAM) Effectiveness in Proving Aggregate Stability and Decreasing of Soil Erosion in Marly Hillslopes of Zanjan Province

نویسندگان [English]

  • Ali Akbarzadeh
  • Hoseingholi Refahi
  • Hasan Roohipour
  • Manoochehr Gorji
چکیده [English]

The objective of this study was an evaluation of optimum application rate of PAM for stabilization of unstable soil slopes (hills). Cultivation and cropping on the sloping hills without taking proper and suitable conservative measures causes irreparable damages to agriculture because of soil degradation and the resulting decrease in crop productivity. Experiments were conducted on soil samples taken from unstable sloping marly hills of Sarcham area in Zanjan Province employing a rainfall simulator equipped with an oscillating noze and a small 1×1 meter tilting flume’s tray (adjustable between 0 to 50 percent slope) in Research Institute of Forests and Rangelands of Iran. The treatments were studied at different slopes (15, 20, 25 and 30 %) and rain intensities (25, 50 and 75 mm h-1) to investigate their effect on runoff and on the resulting sediment formation. Results showed that application of different rates of PAM on the steep slopes did not so much affect runoff reduction and/or splash erosion. However applying different levels of PAM did have significant effect on reducing sediment concentration and accumulation. PAM application also increased shear strength of the soil surface due to its improving of aggregate stability. Results obtained from measurements of aggregate stability index and mean weight diameter of soil particles, in various rates of PAM application, showed that use of PAM whit its improving soil physical properties, will reduce soil surface sealing. Some effective parameters in erosion processes in soils treated by PAM were estimated using multivariable linear regression. Since longevity and durability of erosion control through PAM application is short, it is speculated that applications of PAM following major rainfall events may be a successful preventive measure of soil erosion and degradation.

کلیدواژه‌ها [English]

  • polyacrylamide
  • Rainfall simulation
  • Soil erosion
  • Steep slopes
  • Zanjan Province