برآورد ضریب گزینشگری گاپون برای تبادل سدیم با کلسیم و منیزیم دربرخی خاکهای متاثر از نمک دشت تبریز

نویسندگان

چکیده

محققان آزمایشگاه شوری ایالات متحده با استفاده از معادله تبادلی گاپون مقدار عددی5/0- (1- mmol L) 01475/0 را برای ضریب گزینشگری گاپون(K'G) پیشنهاد کردند. از آن پس ESR خاکها، با آگاهی از مقدار عددیK'G، از SAR برآورد شده و ESP محاسبه می‌شود. با این حال، نتایج تحقیقات بعدی حاکی از آن بود که K'G مقدار ثابتی نداشته و بسته به ویژگی‌های خاک می‌تواند دامنه نسبتاً وسیعی از مقادیر را به خود اختصاص دهد. هدف از اجرای این تحقیق پیدا کردن رابطه بین ESR و SAR و به وجود آوردن امکان برآورد ESP از SAR در برخی نمونه خاکهای متأثر از نمک در منطقه دشت تبریز بود. بدین منظور تعداد 30 نمونه مرکب خاک از منطقه مزبور جمع‌آوری گردید. رابطه ESR و SAR برای خاک‌های مورد بررسی با SAR کوچکتر از5/0(1- mmol L) 100 به صورت: ( 86/0=2r ، SAR 0072/0 + 011/0 = ESR) به دست آمد. پس از تصحیح اثر دفع آنیونی برای خاکهای با ECe بزرگتر ازdSm-1 10 رابطه ی فوق به صورت: (90/0=2r، SAR 0120/0+041/0-= ESRcorr) در آمد. با توجه به نتایج به دست آمده می‌توان چنین استنباط کرد که تصحیح اثر دفع آنیونی سبب افزایش قابل ملاحظه در مقدار عددی K'G می‌گردد. با این حال، K'G نمونه خاک‌های مورد بررسی هنوز کوچکتر از مقدار پیشنهاد شده توسط آزمایشگاه شوری ایالات متحده است. این امر ممکن است به واسطه شوری زیاد خاک‌ها در تحقیق حاضر باشد که از طریق مکانیسم‌هایی علاوه بر دفع آنیونی (تاثیر فشردگی DDL و یا تشکیل کواسی کریستال‌ها) منجر به افزایش گزینش کاتیون‌های دو ظرفیتی می‌گردد. مقادیر خاکها قبل از تصحیح اثر دفع آنیونی همبستگی معنی‌داری با مقادیرECe وESP داشت. در حالی که بعد از تصحیح اثر دفع آنیونی صرفاً با ESP همبستگی مثبت معنی‌داری را نشان داد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An Estimation of Gapon Selectivity Coefficient for Na/Ca+Mg Exchange in some Salt-affected Soils of Tabriz Plain

نویسندگان [English]

  • Anvar Farahmand
  • Shahin Oustan
  • Ali Asghar Jafarzadeh
  • Naser Ali Ashghar zadeh
چکیده [English]

Studies by the US Salinity Laboratory, using Gapon rule, led to the value of 0.01475 (mmol L-1)-0.5for the modified Gapon selectivity coefficient (K'G). Nevertheless, the results of subsequent research reveled that K'G isn’t constant and could take on a wide range of values depending on soil properties. The aim of this study was to determine the relationship between Exchangeable Sodium Ratio (ESR) and Sodium Adsorption Ratio (SAR) in some salt-affected soils of Tabriz plain. To follow this, thirty composite soil samples were taken from the area. For the soils in the study area with SAR < 100 (mmol L-1)0.5 the ESR-SAR relationship was of the form: ESR=0.011+0.0072 SAR( r2=0.86) which didn’t follow the traditional USSL equation. After correction of the data for anion exclusion, this relationship was modified: ESR=-0.041+0.0120 SAR
(r2=0.90). As a result, taking into account the anion exclusion increased the K'G value considerably. However, K'G value was still lower than 0.01475(mmol L-1)-0.5.This may be attributed to the high salinity level of the investigated soils which can lead to an increase in the affinity of clay minerals for calcium and magnesium through other mechanisms (compression of DDL and/or the formation of quasicrystals) in addition to the anion exclusion mechanism. In a multiple regression procedure, ECe was negatively while ESP positively associated with K'G (r2=0.73). After correction of the data for anion exclusion the association was merely with ESP (r2=0.49).

کلیدواژه‌ها [English]

  • Anion exclusion
  • ESP
  • ESR
  • Exchange equation
  • SAR
  • Sodicity